Stanisław Gałoński | Muzyka poważna

GAŁOŃSKI STANISŁAW – dyrygent, popularyzator muzyki dawnej, animator życia muzycznego. Laureat Złotego Fryderyka 2022

Urodził się w 1930 roku w Ostrowczyku na Podolu. Mając 12 lat został organistą w kościele, gdzie założył chór kościelny. W 1945 roku, po opuszczeniu rodzinnych stron, znalazł się w Grybowie, a następnie w Raciborzu, gdzie zdał maturę. Zamieszkał następnie w Krakowie, kształcąc się w Średniej Szkole Muzycznej w klasie fortepianu prof. A. Taubego i fletu prof. J. Skawińskiego.

Współpracował z orkiestrą Filharmonii Krakowskiej. Od 1948 do 1960 roku był organistą w kościele św. Barbary i prowadził tam chór. Studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz do 1955 dyrygenturę w PWSM u W. Krzemieńskiego i B. Wodiczki. Był dyrygentem chóru Filharmonii Krakowskiej (1955–1958) i Opery (1958–1961), gdzie prowadził spektakle i chór, pracując jednocześnie w Średniej Szkole Muzycznej w Krakowie, gdzie zorganizował pierwszą w Polsce szkolną orkiestrę i chór oratoryjny, występujący m.in. na estradzie Filharmonii Narodowej.
W 1961 roku przeniósł się do Bydgoszczy i zorganizował tam zespół muzyki dawnej Capella Bydgostiensis pro Musica Antiqua. W latach 1966–1968 był wykładowcą PWSM w Gdańsku. W 1970 roku powrócił do Krakowa, zakładając orkiestrę Capella Cracoviensis. Koncertował z nią (1970–2008) w kraju i za granicą: w Europie, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Chinach, Japonii, Korei Pd. i na Tajwanie oraz w Watykanie.

Brał udział w wielu festiwalach muzycznych w kraju i za granicą. Dokonał licznych nagrań płytowych, przede wszystkim dawnej muzyki polskiej, m.in. cykli Musica Antiqua Polonica, Początki polifonii, a także Kolędy polskie i Pieśni wielkopostne. Wykonywał też dzieła kompozytorów współczesnych (m.in. Strawińskiego, Pendereckiego, Panufnika, Palestra), z których wiele było mu dedykowanych. Dokonał licznych nagrań telewizyjnych do cykli popularyzatorskich i edukacyjnych. Jest dwukrotnym laureatem nagrody Fryderyk. Został wyróżniony także nagrodą Orphée d’Or L’Académie du Disque Lyrique za nagranie cyklu Offertoria i Communiones M. Zieleńskiego.

W 1975 roku założył i sprawował kierownictwo artystyczne (do 1991 roku) Starosądeckiego Festiwalu Muzyki Dawnej. W 1976 roku zorganizował i zaprojektował festiwal Muzyka w Starym Krakowie, szefując mu do dnia dzisiejszego. Jest także współorganizatorem festiwalu Muzyka w Starym Lwowie. W 1982 roku przywołał działalność i twórczość kompozytorską historycznego zespołu Capella Rorantistarum, powołanego w 1540 roku przez Króla Zygmunta I Starego. Obecnie zespół ten działa pod nazwą Królewscy Rorantyści. Stanisław Gałoński powołał też przy Fundacji Capella Cracoviensis zespół wokalny Collegium Zieleński, dla popularyzacji twórczości tego genialnego kompozytora polskiego baroku.

Jest laureatem Nagród Miasta Krakowa, Wojewody Krakowskiego, odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, orderem Pro Ecclesia et Pontifice, Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, Brązowym Medalem Cracoviae Merenti, medalami za zasługi dla Bydgoszczy, Starego Sącza, Wrocławia, Filharmonii Krakowskiej, medalem Piwnicy pod Baranami, Nagrodą Allianz. Jest honorowym obywatelem miasta Stary Sącz.

Jest założycielem i fundatorem Fundacji Capella Cracoviensis, powołanej dla stworzenia siedziby i realizowania szeroko zakrojonych celów artystycznych Capelli Cracoviensis oraz doprowadzenia do budowy w Krakowie nowoczesnej sali koncertowej, służącej życiu muzycznemu miasta.

Republika | Muzyka rozrywkowa

REPUBLIKA – polski zespół nowofalowy założony w 1981 roku, laureat Złotego Fryderyka 2022

Leszek Gnoiński, dziennikarz, autor książek muzycznych, członek Rady Akademii Fonograficznej, tak mówi o zespole, uzasadniając przyznanie nagrody Złotego Fryderyka.

W kwietniu 2021 roku minęło 40 lat od pierwszego koncertu Republiki, a w grudniu tego samego roku – 20 lat od przedwczesnej śmierci Grzegorza Ciechowskiego.

Republika stała się wyjątkowym zjawiskiem na polskiej scenie muzycznej. Dzięki czarno-białemu wizerunkowi, ascetycznej muzyce, niezwykłym tekstom, wyjątkowym koncertom – stała się pierwszym w Polsce zespołem kompletnym. Ciechowski jak mało kto w polskim rocku umiał kreować wizerunek i od samego początku zdawał sobie sprawę z wartości muzyki rockowej jako dziedziny sztuki, która świetnie nadaje się do komentowania rzeczywistości. Nie wyobrażał też sobie tworzenia muzyki w oderwaniu od tego, co dzieje się we współczesnej mu sztuce czy literaturze. Kolejne płyty Republiki stawały się osobnymi tomikami wierszy Ciechowskiego, odrębnymi opowieściami, a to o erotyce, manipulacji i kulcie jednostki (na wspaniałym debiutanckim albumie Nowe sytuacje), stanie wojennym i zagubieniu (Nieustanne tango), miłości i przemijaniu (Siódma pieczęć) czy opowieścią o związkach międzyludzkich, kompromisach, odrzuceniu i rozstaniu (Masakra).

Dzieje Republiki to nie tylko ważna część historii polskiej muzyki rozrywkowej, to również niezwykłe świadectwo zmieniającej się polskiej rzeczywistości – od wybuchu Solidarności, poprzez mrok stanu wojennego i kryzys gospodarczy, aż po demokratyczne zmiany 1989 roku i tworzenie się nowej rzeczywistości. Republika wszystko to uosabiała, we wszystkich przemianach brała udział, a każdy z tych elementów słyszalny jest w twórczości zespołu.

Grzegorz Ciechowski (śpiew, instrumenty klawiszowe, flet), Sławomir Ciesielski (perkusja), Zbyszek Krzywański (gitara) i Paweł Kuczyński (gitara basowa), a w kolejnej dekadzie również Leszek Biolik, który zastąpił Kuczyńskiego, zjednoczeni jako Republika poszukiwali nowych dróg wyrazu i je znaleźli. Pomogli im w tym wyjątkowi menedżerowie. Andrzej Ludew stworzył słynne pasy i logo napisane wymyśloną przez siebie czcionką, nazwaną „republikarycą”, a Jerzy Tolak wprowadził zespół w lata 90., a potem w kolejny wiek, dbając po śmierci przyjaciela o jego i zespołu dorobek twórczy.
Spuścizna Republiki wciąż wzbudza emocje. W Toruniu organizowane są od lat Dni Ciechowskiego, a w legendarnym klubie „Od Nowa” od ponad dwudziestu lat odbywają się koncerty jego pamięci, w którym brali udział muzycy zespołu i największe gwiazdy polskiej muzyki. Również w Toruniu fani jednoczą się na Dniu Białej Flagi, urządzanym co roku w rocznicę pierwszego koncertu, a w rodzinnym mieście lidera zespołu, Tczewie, odbywa się In Memoriam w rocznicę jego urodzin. Artyści nagrywają płyty w całości poświęcone Republice, powstają też książki i filmy. Pamięć o Republice wciąż trwa.

Janusz Olejniczak | Muzyka poważna

Janusz Olejniczak – wybitny pianista, pedagog, sporadycznie aktor. Laureat Złotego Fryderyka 2022

Janusz Olejniczak należy do najwybitniejszych współczesnych chopinistów. Urodzony we Wrocławiu w 1970 r. Był najmłodszym laureatem Międzynarodowego Konkursu im. Fryderyka Chopina. Został także nagrodzony na Międzynarodowym Konkursie im. Alfreda Caselli w Neapolu. Artysta koncertuje w Europie, obu Amerykach, Azji i Australii w najsłynniejszych salach koncertowych, jak Filharmonia Berlińska, Teatro Colón w Buenos Aires, Salle Pleyel, Suntory Hall, Lincoln Center, Tonhalle w Düsseldorfie czy Concertgebouw. Wielokrotnie zasiadał w jury konkursów pianistycznych i dawał lekcje mistrzowskie poza granicami kraju – w Europie, Kanadzie, Japonii, Kolumbii. Poza żelaznym repertuarem klasycznym wykonuje także polską muzykę współczesną (m.in. Lutosławski, Górecki, Kilar). Występował z orkiestrami pod dyrekcją Witolda Rowickiego, Stanisława Wisłockiego, Kazimierza Korda, Antoniego Wita, Jerzego Maksymiuka, Wojciecha Michniewskiego, Tadeusza Strugały, Charlesa Dutoit, Andrzeja Borejki, Grzegorza Nowaka, Jacka Kaspszyka i in.

Od wielu lat współpracuje z Markiem Mosiem i Orkiestrą Aukso. Był jednym z pierwszych wykonawców muzyki Chopina na instrumentach historycznych (Érard i Pleyel); jest stałym gościem festiwalu „Chopin i jego Europa” w Warszawie, na którym zagrał u boku m.in. Marthy Argerich i Marii João Pires. Wielokrotnie wystąpił również z Orkiestrą XVIII Wieku Fransa Brüggena oraz Orchestre des Champs-Élysées pod dyrekcją Philippe’a Herreweghe’a. Jego dorobek artystyczny obejmuje ponad 40 nagrań, w tym ścieżki dźwiękowe do filmów Pianista Romana Polańskiego i Błękitna nuta Andrzeja Żuławskiego. Spośród wielu nagrań wykonanych dla Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina szczególną uwagę zwraca ukończony właśnie komplet mazurków na instrumencie z epoki. Artysta został uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2000), Złotym Medalem Gloria Artis (2005) oraz ośmiokrotnie nagrodą Fryderyk. Od października 2015 r. rozpoczął stałą współpracę z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie.

Jacek „Budyń” Szymkiewicz | Muzyka rozrywkowa

Są takie momenty, gdy brakuje słów. Tak się stało 12 kwietnia tego roku, kiedy muzyczny świat obiegła wiadomość o nagłej śmierci Jacka „Budynia” Szymkiewicza. Akademia Fonograficzna, pragnąc uhonorować jego niesamowity dorobek i wpływ na twórczość tak wielu współczesnych muzyków przyznała mu nagrodę Złotego Fryderyka.

O twórcy formacji Pogodno tak pisze dziennikarka Agnieszka Szydłowska, uzasadniając przyznanie tego wyróżnienia:

Nie ma słowa przesady w stwierdzeniu, że muzyka czyni artystów nieśmiertelnymi, pomaga dogadać się z ostatecznym. Tak właśnie, mając w głowie liczne piosenki, a w pamięci zabawne i pełne energii koncerty zespołów, z którymi współpracował, chcemy zapamiętać Jacka Szymkiewicza, który był dla nas po prostu Budyniem.

W encyklopedycznym ujęciu Budyń był twórcą formacji Pogodno, współtwórcą Babu Króla i formacji Monofon. Prowadził też solową działalność artystyczną. Pisał teksty piosenek, komponował do nich muzykę, był multiinstrumentalistą. Był twórcą muzyki do spektakli teatralnych i filmów. Współpracował z wieloma artystami: na tej liście są i Monika Brodka, i Varius Manx, Nosowska czy Natalia Nykiel. Jednak ta oparta na faktach próba opisania fenomenu Jacka nie oddaje szerokości jego horyzontów muzycznych, wybitnego talentu do igraszek słowem, do pisania dla innych wykonawców i prowokowania artystycznych zdarzeń. Wielu (…) inspirowało się jego twórczością, współpracowało z nim, śpiewało jego teksty.

Złote Fryderyki przypadają zasłużonym. Oczywiście przez ich dokonania, jak również przez historię i jako ukoronowanie kariery i zasług. Jacek Szymkiewicz był postacią kultową dla środowiska. I to, obok jego twórczości, pragniemy tą nagrodą docenić i podkreślić. Jako twórca cały czas był w ruchu, nagrywał i pisał, dla siebie i dla innych. Zarażał żarliwością artystyczną, niepokornością i odwagą. Jego teksty kształtowały wrażliwość kolejnych słuchaczy.
Jacek „Budyń” Szymkiewicz był dobrym duchem polskiej sceny muzycznej. Był deszczem, który padał na nasze włosy i na nasze ręce. Był górniczo-hutniczą orkiestrą dętą, która robi nam teraz „paparara” z nieba. Będziemy kochać cię lekko, jakby w naszym Puerto to był ostatni dzień. Serce.